Eind maart van 2020 is de internationaal bekende Krzysztów Penderecki overleden. In geen enkele Nederlandse krant werd zijn dood onvermeld gelaten. Niet zo gek, het is één van de meest bekende componisten die Polen rijk is, toch zou het kun dat zijn naam geen belletje doet rinkelen. Ik leg je uit hoe dat kan.
De slecht geïnformeerde muziekliefhebber denkt bij Poolse componisten enkel aan Chopin. De cultuurbarbaren denken dat Chopin een Fransman was.
En het zijn de echte muziekliefhebbers die weten dat Polen bijzonder getalenteerde componisten aflevert.
Ik was een slecht geïnformeerde muziekliefhebber, tot ik een 2,5 uur durende film met Brad Pitt in de hoofdrol zag. Een wereld ging voor me open.
Een pretentieuze draak van een film of een filmisch pareltje. De meningen zijn verdeeld over de film Tree of Life van Terrence Malick uit 2011 met Brad Pitt en Jessica Chastain in de hoofdrolllen. In ieder geval was ik als twintiger helemaal weggeblazen door de film, tot vervelens toe van mijn vrienden die één voor één met mij mee moesten naar de bioscoop.
De filmregisseur Malick staat bekend om de dromerige scenes, Bijbelse vertellingen en imponerende muziecomposities. En vooral die muziekcomposities kreeg ik niet uit mijn hoofd. Terwijl ik de soundtrack van mijn toen absoluut favoriete film opzocht op IMDB, een meest geliefde bezigheid van mij na het zien van een film, zaten daar opvallend veel Poolse componisten tussen. Zoals Zbigniew Preisner en Henryk Gorecki.
Een inleiding in twintigste eeuw Poolse componisten, een opvallend goede combinatie met Hollywoodfilms.
Mijn absoluut favoriete componist is Henryk Górecki. Muziekstukken om je vingers bij af te likken voor melancholische luisteraars. Zeker voor diegenen die een woordje Pools spreken levert het bekendste stuk van Górecki Symfonie nr. 3 “Symfonia pieśni żałosnych (Symfonie van treurliederen) een brok in de keel. Het tweede stuk van de drieluik, bevat een tekst dat door merg en been gaat: een gedicht van een jonge vrouw gegraveerd in een muur van een Gestapo gevangenis in bergdorp Zakopane. Te horen in Tree of Life.
Van Poolse cinema naar Hollywood, de internationale carrière van Zbigniew Preisner
Op zijn achtentwintigste werd Zbigniew Preisner de hofleverancier van de beroemde Krzysztof Kieślowski onder andere bij de wereldberoemde trilogie Three Colours. Het muzikaal talent werd niet onopgemerkt over de grens, wat het startschot voor de duizelingwekkende internationale carrière van Zbigniew Preisner betekende. Van kinderfilm Secret Garden (wie kent het niet?) tot aan een Nederlandse film Sportman van het Jaar uit 2005 (wie kent het wel?).
Preisners versie van Lacrimosa is terug te horen in Tree of Life.
Douchen in een Amerikaans motel is niet meer hetzelfde door Krzysztof Penderecki
Een componist die niet in het lijstje mag ontbreken, maar wel ontbrak op de soundtrack van Tree of Life. Penderecki was een internationaal beroemde componist die tot ver over de landsgrenzen bekend is. Elke liefhebber van jaren tachtig films kent de stukken van Penderecki: The Exorcist, The Shining en Wild at Heart misten hun glans zonder de muzikale begeleiding van deze Pool.
De wereldberoemde scène uit The Shining, waar Penderecki voor componeerde
Hij was meer dan een componist van filmmuziek, zijn levensgeschiedenis kwam terug in composities. Zo verwerkte hij zijn ervaringen van de Tweede Wereldoorlog met koormuziek over de Holocaust met Lukas Passie, Dies Irae en Kaddisj. Voor de Poolse solidariteitsbeweging schreef hij een anderhalf durende requien: Pools Requiem.
Voor de liefhebbers van modern klassieke muziek: de zanger van Radiohead, Jonny Greenwood, is een bijzondere samenwerking aangegaan met de Poolse Penderecki https://www.youtube.com/watch?v=7YZghOf5ryI&list=PLbhy2Rm3HmkffodReaQifLv4lDantx1Kz .
Eigenlijk kan hierin geen vrouwelijke componist ontbreken, maar ik ken er persoonlijk nog geen één. Wie heeft de gouden tip?