Wordt de macht van regeringspartij PiS doorbroken? Of blijft Polen een Eurosceptisch pad aflopen? In Nederland hebben 17.000 Poolse stemgerechtigden zich geregistreerd om te mogen stemmen op de toekomstige Poolse president. Hoe verlopen de verkiezingen in Polen?
Onze oma in Polen was twee dagen stil. Mijn vriend en ik begonnen ons al een beetje zorgen te maken, gelukkig kregen we snel weer bericht: ‘Alles gaat goed. Ik ben bij de dokter langs geweest en volgens de röntgenfoto zien mijn benen er goed uit na de operatie. En Trzaskowski haalt Duda in bij de presidentsverkiezingen volgens de peilingen.’
Polen kennen een aantal favoriete gespreksonderwerpen, hun gezondheid (in elk Pools huis vind je een bloeddrukmeter) en politiek. Wanneer de roddels over de familieleden en kennissen besproken zijn, stappen de Polen moeiteloos over op de roddels over politici. Deze gesprekken bereiken hun hoogtepunt tijdens de Poolse presidentsverkiezingen, waar het bij uitstek gaat om de poppetjes.
In Polen staat de vraag: ‘Wie wordt de volgende Poolse president?’ al maanden centraal. Eigenlijk zouden de Polen op 10 mei al naar de stembussen zijn geweest, midden in Corona-uitbraak. Een lange discussie ontstond in Polen: hoe kun je nou verkiezingen organiseren terwijl een pandemie rondwaart in je land? En is de regering wel te vertrouwen om de presidentsverkiezingen via de post te organiseren? Onder druk werd toch besloten om de verkiezingen uit te stellen, 28 juni is de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Er is tussen elf mannelijke kandidaten te kiezen, van conservatief-rechts tot een linkse pro-EU en pro-choice kandidaat. Welke twee partijen overblijven voor de tweede ronde is wel uit te tekenen.
Strijd tussen twee partijen
De Poolse politiek wordt al jaren bepaald door een strijd tussen twee politieke partijen: de huidige regeringspartij van Jaroslaw Kaczynski ‘Prawo i Sprawiedliwosc’ (Recht en Rechtvaardigheid) en de belangrijkste oppositiepartij Platform Obywatelska (Burgerplatform). De regeringspartij is als conservatief rechts te bestempelen, met een duidelijk nationalistische agenda. Hun grootste succes is ’500+’, een maandelijkse uitkering van 500 Zlotych (ongeveer 125 euro) voor elk kind. In Nederland is de partij met name bekend om de strijd die zij aangaat met de EU en met ‘onze’ Frans Timmermans, door rechters te ontslaan en te vervangen door regeringsgezinde rechters.
De belangrijkste tegenpartij is Donald Tusks Platforma Obywatelska (Burgerplatform). De partij is volgens Wikipedia een ‘conservatief liberale christendemocratische partij’ te noemen. Een hele mond vol, maar de partij onderscheidt zich met name door haar pro-Europese houding. Nog een paar weken voor de verkiezing was er een kandidaatswissel, de als zwak beschouwde Malgorzata Kidawa-Blonska werd opzij gezet voor Rafal Trzaskowski, de charismatische burgemeester van Warschau. Trzaskowski heeft zich ingezet voor LHBTI rechten en ook deelgenomen aan de gaypride in de hoofdstad. Voor presidentskandidaat Andrzej Duda is de keuze dus simpel: tussen een wit en rood Polen (net als de nationale vlag) of een regenboog Polen. Zo werd LHBTI-acceptatie opeens een cruciaal campagne-onderwerp. Duda verklaarde zelfs dat de LHBTI-‘ideologie’ gevaarlijker is dan het communisme. LHBTI-rechten lijken daarmee zelfs een belangrijker verkiezingsthema dan de coronacrisis, terwijl het land nog dagelijks 200 á 300 nieuwe coronabesmettingen telt en ook Polen economisch wordt geraakt door de gevolgen van de pandemie.
Mijn moeder is de gesprekken met de familie inmiddels zat, omdat politieke discussies alleen in tegenstellingen gevoerd kunnen worden. In Polen zijn er familieleden die elkaar niet meer spreken vanwege de politieke verschillen. De oma van mijn vriend uit de hoofdstad Warschau is links en heel progressief. Ze stemt op presidentskandidaat Robert Biedron, de burgemeester van Slupsk en openlijk homo. Terwijl mijn eigen oom, een echte PiS aanhanger, heel erg overtuigd is van zijn eigen gelijk. Hij kijkt dag in dag uit naar staatsomroep TVP, waar geen enkel kritisch woord wordt gesproken over de regeringspartij. Terwijl de oppositiekandidaten het dan wel weer stevig te verduren krijgen, zo wordt Trzaskowski verdacht van het aannemen van geld van Soros.
Donald Trump als verkiezingstroef
PiS framet Trzaskowski graag als een politicus die de Europese belangen boven die van Polen stelt. Dat Trzaskowski vloeiend Engels en Frans spreekt laat maar weer zien – volgens de regeringspartij – dat hij de Poolse belangen zou uitverkopen aan Brussel. Met een bizarre campagnetruc werd een zogenaamde Amerikaan met een heel dik Pools accent op Trzaskowski afgestuurd tijdens zijn campagnetour. Het zou volgens deze ‘Amerikaan’ helemaal niet zo belangrijk zijn om de Engelse taal goed te kennen als president van Polen, de Poolse belangen zouden voorop moeten staan. Trzaskowski ging perfect met de situatie om, maar het legt wel wat bloot. De oppositiepartij kijkt naar Europa voor samenwerking en bescherming richting de Russen, terwijl de regeringspartij bescherming zoekt aan de andere kant van de oceaan. Aanstaande woensdag brengt president Andrzej Duda een bezoek aan Donald Trump, als eerste staatshoofd dat Trump zal ontvangen sinds de Corona-uitbraak. Duda hoopt dat het bezoek (en mogelijk een vernieuwde militaire samenwerking) hem helpt bij zijn herverkiezing.
Dit stuk is al eerder verschenen op www.deleunstoel.nl, internetmagazine voor rustige mensen.
Of het bezoekje aan Trump gaat helpen zullen we pas echt zien bij de tweede stemronde voor de presidentsverkiezingen op 12 juli 2020. Volgens de peilingen gaan beide presidentskandidaten nog nek-aan-nek. Ik blijf het, samen met de hele familie, nauwgezet volgen. Wat in ieder geval zeker is: Polen gaat dit jaar geen geschiedenis schrijven door een eerste vrouwelijke president te leveren.