Arbeidsmigratie is decennia oud, vroeger spraken we over gastarbeiders. Italiaanse en Spaanse gastarbeiders in de jaren vijftig, Turkse en Marokkaanse gastarbeiders in de jaren zestig.
Tegenwoordig spreken we over arbeidsmigranten. Vaak zogenoemde ‘MOE-landers’, ik moet zeggen dat ik na het Meldpunt Midden en Oost-Europese landers (beter bekend als het Polen Meldpunt) van Wilders, nogal moe werd van deze naam. Arbeidsmigranten uit Midden en Oost-Europese landen, vaak uit Polen, Bulgarije en Roemenië. Allen lid van de Europese Unie (sinds 2004 en 2007) en vrij om te werken en te reizen in heel Europa.
Toetreding van Polen tot de Europese Unie in 2004 was een belangrijk moment voor mijn moeder en ons gezin, heen en weer reizen naar de familie in Polen was weer wat makkelijker geworden. En zo ook voor een steeds grotere groep Poolse mensen die wel wilden werken in (onder andere) Nederland. De groep arbeidsmigranten uit Midden en Oost-Europa is de grootste groep migranten in ons land. (Veel groter dan groep vluchtelingen of asielzoekers, hoe graag sommige politici je dat ook willen laten geloven).
Waarom komen al deze mensen hiernaartoe om te werken in Nederland? Niet omdat het zo slecht is in het land van herkomst (geloof mij, liefst ga ik elke vrije week terug naar Polen), maar omdat er hier meer banen zijn en beter te verdienen valt. Alhoewel, dat lijkt soms.
Als ik één ding wil dat je onthoudt van dit lange stuk (sorry daarvoor), is dat het volgende:
Arbeidsmigratie is geen simpele migratiekwestie.
Maar een economische kwestie.
Een arbeidsmarktkwestie.
Zonder arbeidsmigranten gaat het niet goed met onze (huidige) economie.
Zonder arbeidsmigranten wordt ons leven een stuk duurder.
De kassen, het transport, de distributiecentra, de slachthuizen.
Het draait niet, zonder arbeidsmigranten.
Geen bloemetje in je vaas, geen pakketje op je deurmat, geen vlees op je bord, zonder arbeidsmigranten. En dat ook nog tegen een goede prijs (oké, laatste tijd wat duurder door inflatie).
Kun jij een leven bedenken zonder een mooie bos bloemen op je bruiloft? Een bijzondere maaltijd bij je favoriete restaurant? Het gemak van een laat besteld cadeau voor Sinterklaas?
Alle redenen om arbeidsmigranten in Nederland te koesteren, zou je zeggen. Om ze goed te betalen. Met een prima woonplek. En toegang tot zorg en ondersteuning wanneer nodig.
Helaas.
In het afgelopen jaar als Haags Raadslid heb ik teveel schrijnende zaken gezien. Waar de Polen, Roemenen, Bulgaren (en vele anderen) werk doen in belangrijke Nederlandse economische sectoren (zoals Spanjaarden, Italianen, Marokkanen en Turken dat in de decennia eerder deden) krijgen ze niet de ondersteuning waar nodig. Ik sprak met dakloze mensen. Ik sprak met mensen die niet begrijpen waarom ze na ontslag, ook direct hun huis uit moeten. Ik sprak met mensen die niet weten waar zij terecht kunnen bij een conflict met de huisbaas.
De overheid is nog te onzichtbaar voor EU-arbeidsmigranten.
Je mag in Nederland wel werken en wonen, maar je bent geen Nederlander, maar een passant.
Je hebt geen toegang tot de daklozenopvang. Op papier krijg je wel hetzelfde betaald, maar in praktijk niet en de overheid ziet er niet op toe. Er is geen woning voor jou.
Onze arbeidsmarkt schreeuwt om personeel. Veel sectoren, zoals veeverwerking, glastuinbouw en distributie, draaien op laagbetaald en repetitief werk. (Sommige) uitzendbureaus maken misbruik van de gebrekkige kennis van taal en rechten en trekken allerlei extra kosten af van het (minimum)salaris.
Het rapport Roemer heeft in oktober 2020 (ruim twee jaar geleden) alles mooi op een rijtje gezet. De problemen waar arbeidsmigranten in terecht komen. De fouten in het systeem. De onzichtbare overheid.
Er is een kabinet die er voortvarend mee aan de slag wil gaan en miljoenen heeft uitgetrokken. Maar wat heeft Janek er van gemerkt? Die van flexcontract naar flexcontract gaat? Ewa, die haar vakantie-uren moet inzetten als ze ziek is? Roman, die niet alleen zijn baan kwijt is door de gascrisis, maar ook zijn huis en op straat zwerft?
Het is tijd dat er echt wat gaat veranderen. Dat het systeem anders wordt ingericht. Dat we de echte prijs gaan betalen.
Die goedkope producten en de gratis bezorging? Die worden betaald door de mensen die het werk doen.
Tijd dat iedereen gelijk wordt beloond, voor gelijk werk. Daar wordt niet alleen de arbeidsmigrant beter van, maar elke werknemer in Nederland.
En wanneer we de echte prijs gaan betalen voor (repetitief) arbeid, wordt automatisering eerder rendabel. Want dat de arbeidsmigrant de ‘Nederlandse arbeider’ wegconcurreert, is niet het geval in het huidige economische systeem, heeft het SEO al berekend.
Wat echt helpt is een overheid, die er niet alleen is voor iemand die toevallig geboren en getogen is in Nederland, maar voor ieder die hier in Nederland een bijdrage levert aan onze maatschappij.
Dat we iedereen waarderen voor wie ze zijn, geen schaduwsamenleving aan ongeregistreerde arbeidsmigranten in Nederland, maar de veelkleurigheid dat arbeidsmigratie ons heeft gebracht te laten zien.
Dit zijn grote ambities en grote dromen. En daarvoor zijn veel kleine stappen nodig. En ik zie ook dat die gezet worden. Door maatschappelijke organisaties (vaak opgericht door mensen uit het land van herkomst). Door de vakbond. Door gemeentes. Door meertalig te communiceren.
Laat de overheid zichtbaar zijn voor EU-arbeidsmigranten.
Laten we de problemen zien voor wat het is.
Niet een probleem van de arbeidsmigranten, maar een kapot economisch systeem.
Het mogen wonen, werken en studeren in elke EU-land is een groot goed. Het kan ook heel goed, Duitsland laat dit zien. Maar wel als iedereen de gelijke kansen heeft, op een goede baan en een goede woning.
Meldpunt Midden en Oost Europeanen – Wikipedia
Hoeveel immigranten komen naar Nederland? (cbs.nl)
Gastarbeiders in Nederland | Historiek
Onze inbreng voor commissiedebat over arbeidsmigranten | VNG
De economische impact van arbeidsmigratie: verdringingseffecten 1999-2008 – SEO Economisch Onderzoek